هوش، یکی از مباحث اصلی و مهم روان شناسی است و دانشمندان مختلف برای توضیح این مفهوم، تعریف های زیادی ارائه کرده اند؛ ولی تاکنون تعریف واحدی از هوش و اجزاء تشکیل دهنده آن نشده است؛ اما در تمام تعریف ها به سه جنبه اساسی اشاره شده است که دیدگاه نسبتا جامعی را در مورد ماهیت هوش به دست می دهد. این سه جنبه عبارتند از:

1- توانایی و استعداد کافی برای یادگیری و درک امور.

2- هماهنگی و سازش با محیط.

3- بهره برداری از تجربیات گذشته، قضاوت و استدلال صحیح و پیدا کردن راه حل مناسب در رویارویی با مشکلات.

تا سال 1950 میلادی، تعریف کم توانی ذهنی، بر اساس هوش بهر انجام می شد؛ اما بعدا متخصصان به این نتیجه رسیدند که این تعریف کامل نیست و بیش از درمان و آموزش، بر مراقبت روزمره و نگهداری تاکید می کنند. معلولیت ذهنی، ناتوانی است که به طور معناداری محدودیت در عملکرد هوشی و رفتار سازشی را نشان می دهد و در مهارت های انطباقی عملی، اجتماعی، و درکی نمود پیدا می کند. این اختلال، قبل از 18 سالگی بروز می نماید.

عوامل متعددی در به وجود آمدن کم توانی ذهنی موثرند که برخی از این عوامل شناخته شده و برخی ناشناخته هستند. آشنایی با این علل می تواند برای جلوگیری، درمان و به حداقل رساندن میزان آن، مفید باشند. علل کم توانی ذهنی، به روش های مختلفی طبقه بندی می شود. گاهی این علل را به 4 گروه تقسیم می کنند: عوامل اقتصادی-اجتماعی و محیطی؛ صدمات وارده به فرد؛ عفونت ها و مسمومیت ها، و علت های زیست شناختی.

انجمن دانش آموزان کم توان ذهنی در سال 1992، سیستم گروه بندی دیگری را پیشنهاد کرد که بر اساس زمان وقوع آن بود. بر این اساس، علل کم توانی ذهنی را می توان در سه حیطه طبقه بندی کرد که عبارتند از:

1- عامل مربوط به قبل از تولد.

2- عوامل مربوط به هنگام تولد.

3- عوامل مربوط به بعد از تولد.

بسیاری از علل کم توانی ذهنی، قبل از تولد رخ می دهند که تعدادی از آنها ریشه ژنتیکی دارد و تعدادی دیگر، به مشکلات پیش آمده برای مادر باردار برمی گردد. به طور مثال: عفونت های مادر در زمان بارداری و مسمومیت ها به طور جدی جنین را تحت تاثیر قرار می دهند.

ژن ها، حامل صفات ارثی غیر اکتسابی هستند. هرگونه اختلال ژنتیکی و کروموزومی که به صورت ارثی در خانواده پدری یا مادری کودک وجود داشته باشد، در به دنیا آمدن کودک کم توان ذهنی، موثر است. آن دسته از کودکانی که به علت نارسایی ژنتیکی دچار کم توانی ذهنی می شوند، اغلب دارای اختلالات دیگری نیز هستند. عوامل ارثی کم توانی ذهنی، به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

1- اختلالات کروموزومی

الف) کروموزوم جنسی.

ب) کروموزوم غیرجنسی.

2- احتلالات سوخت و ساز بدن.