انواع تقویت‌کننده‌ها Reinforceres

  تقویت‌کننده‌ها، محرک‌هایی هستند که احتمال وقوع مجدد رفتار را در موجود زنده افزایش می‌دهند. تقویت‌کننده‌ها به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند: 

1. تقویت‌کننده‌های نخستین(اولیه)

  این تقویت‌کننده‌ها ذاتا خاصیت تقویت‌کنندگی دارند و خاصیت تقویت‌کنندگی خود را مدیون تجربه و یادگیری نیستند. به همین دلیل به آنها تقویت‌کننده‌های غیرشرطی نیز می‌گویند. تقویت‌کننده‌های نخستین به دو دسته مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. تقویت‌کننده‌های مثبت نخستین، ذاتا خاصیت تقویت‌کنندگی دارند و نیازهای فیریولوژیکی جانداران را برآورده می‌سازند، مانند آب، غذا و هوا. تقویت‌کننده‌های منفی نخستین، ذاتا خاصیت آزاردهندگی دارند و محرک آزارنده می‌باشند، مانند گرمای زیاد، نور شدید یا ضربه‌های شدید بدنی.

2. تقویت‌کننده‌های شرطی(ثانویه)

  تقویت‌کننده‌هایی هستند که در اثر مجاورت با تقویت‌کننده‌های اولیه، از طریق شرطی‌سازی کلاسیک، خاصیت تقویت‌کنندگی پیدا کرده‌اند. این نوع تقویت‌کننده‌ها نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند. تقویت‌کننده‌های مثبت ثانویه مانند پول، نمره، آفرین، لبخند، جایزه و مدرک تحصیلی و تقویت‌کننده‌های منفی ثانویه مانند سرزنش، تهدید یا شکست تحصیلی.

  تقویت‌کننده‌های تعمیم‌یافته ، تقویت‌کننده‌های ثانویه‌ای هستند که با بیش از یک تقویت‌کننده اولیه همراه بوده‌اند و خاصیت تقویت‌کنندگی پیدا نموده‌اند، مثل پول. زیرا هم برای موجود زنده که از غذا محروم بوده است و هم برای شخصی که میلی به غذا ندارد، تقویت‌کننده می‌باشد

تقویت مثبت و تقویت منفی

  تقویت مثبت، فرایندی است که در آن بعد از ارائه رفتار، موجود زنده تقویت‌کننده مثبت دریافت می‌کند و این، احتمال تکرار رفتار را افزایش می‌دهد. تقویت منفی، فرایندی است که با حذف یک محرک آزاردهنده سبب افزایش احتمال وقوع رفتار از سوی موجود زنده می‌شود. به عبارت دیگر، در تقویت منفی موجود زنده با انجام رفتاری خاص، محرک آزاردهنده را حذف می‌کند که نتیجه آن، افزایش احتمال بروز رفتار خاص است.

برنامه‌های تقویت

  برنامه‌های تقویت، تعیین می‌نمایند که رفتارها با چه نرخ یا در چه فواصل زمانی تقویت می‌گردند. اسکینر، برنامه‌های تقویت را به دو دسته زیر تقسیم می‌کند:

1. تقویت مستمر(پیوسته) CRF

  یعنی بعد از هر رفتار(پاسخ) درست، موجود زنده تقویت می‌شود. مثلا دانش‌آموزی هر بار نمره 20 می‌گیرد، به او کارت آفرین داده می‌شود. در این برنامه تقویت در صورت عدم ارائه تقویت‌کننده، پاسخ شرطی سریع‌تر خاموش می‌گردد.

2. تقویت متناوب(سهمی) PRE

  یعنی همه رفتارهای(پاسخ‌های) درست موجود زنده تقویت نمی‌شود، بلکه برخی از پاسخ‌های درست تقویت و بعضی دیگر تقویت نمی‌شود. این برنامه تقویت در برابر خاموشی، بسیار مقاوم است و چون می‌تواند پاسخ با نرخ بالایی را ایجاد کند به همین دلیل اثر بیشتری دارد.

انواع برنامه‌های تقویت سهمی(متناوب)

1. برنامه فاصله‌ای ثابت (FI): در این برنامه، پاسخ موجود زنده پس از یک دوره زمانی ثابت و معینی تقویت می‌شود. به‌طور مثال، فردی در پایان هر هفته پس از انجام کار دستمزد دریافت می‌کند.

2. برنامه فاصله‌ای متغیر (VI): در این نوع برنامه، پاسخ موجود زنده در دوره‌های زمانی مختلف تقویت می‌شود، یعنی گاهی پس از یک روز و گاهی پس از چند روز یا چند هفته.

3. برنامه نسبی ثابت (FR): در این برنامه، پاسخ موجود زنده پس از تعداد معین و ثابتی تقویت می‌گردد. به‌طور مثال، دانش‌آموزی پس از 5 بار گرفتن نمره 20 به وسیله مربی جایزه دریافت می‌کند.

4. برنامه نسبی متغیر (VR): در این برنامه، پاسخ موجود زنده پس از تعدادی تقویت می‌شود ولی موجود زنده نمی‌داند که چندمین رفتارش تقویت می‌گردد. به‌طور مثال، دانش‌آموزی می‌داند پس از گرفتن نمره 20 تقویت می‌شود ولی نمی‌داند بعد از چندمین 20 تقویت می‌شود.

تنبیه punishment

  تنبیه، عبارت است از ارائه یک محرک آزارنده بعد از رفتار فرد به‌طوری که سبب کاهش آن رفتار ‌شود. تنبیه، احتمال پاسخ‌دهی را کاهش می‌دهد. باید توجه داشت طبق تعریف، تقویت منفی و تنبیه دو پیامد متفاوت با اثرات متضاد با هم دارند.

اصل پریماک Premack principle

  مطابق این اصل، رفتارهایی که فراوانی بیشتری دارند، می‌توانند برای تقویت رفتارهایی که فراوانی کمتری دارند، به‌کار رود. به‌طور مثال، اگر فرزندی زیاد تلویزیون تماشا می‌کند ولی به تکالیف خود نمی‌پردازد، والدین می‌توانند به او بگویند که هرگاه تکالیفت را انجام دادی، می‌توانی تلویزیون تماشا کنی. این اصل(اول تکلیف، بعد پاداش) را "قانون مادربزرگ" می‌گویند.